ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ
ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
Μια πρώτη καταγραφή
Επιμέλεια: Όμιλος Ιστορικού Αρχείου Π.Σ.Π.Α., 2021-2022
Επιμέλεια: Όμιλος Ιστορικού Αρχείου Π.Σ.Π.Α., 2021-2022
Πηγεσ
Αρχειακές πηγές
Ι.Α. Π.Σ.Π.Α.
Πρόκειται για το μεγαλύτερο μέρος του αρχείου του Σχολείου. Περιλαμβάνει πλήθος καταστίχων, φωτογραφιών, λυτών εγγράφων και άλλων τεκμηρίων σχετικών με την ιστορία του Σχολείου, καθώς επίσης έπιπλα, εργαστηριακά όργανα Φυσικών επιστημών, όργανα Πειραματικής Παιδαγωγικής κ.ά. Στο αρχείο αυτό συμπεριλαμβάνεται συλλογή τεκμηρίων προερχόμενη από ιδιώτες, πρώην Διευθυντές (Λεγάκις, Μπέλλα), Δασκάλους και Καθηγητές (Κορσαβίτου, Κυριακού), και Αποφοίτους (Φιλίππου, Τριανταφύλλου), και συλλογή συνεντεύξεων (παλιότερες καθώς και Α. Λιδωρίκης, Α. Μάνου, Ζ. Μπέλλα κ.ά.). Φυλάσσεται στο Π.Σ.Π.Α.
Αρχείο Αλεξάνδρας Μάνου
Πρόκειται για τμήμα του αρχείου της δασκάλας του Π.Σ.Π.Α. Αλεξάνδρας Μάνου. Περιλαμβάνει τετράδια, λυτά έγγραφα, φωτογραφίες κ.ά., καθώς και μια μικρή συλλογή βιβλίων. Φυλάσσεται στο Π.Σ.Π.Α.
Γ.Α.Κ.
Πρόκειται για τμήμα του αρχείου του Σχολείου που μεταφέρθηκε στα Γ.Α.Κ. Περιλαμβάνει κατάστιχα, λυτά έγγραφα και άλλα τεκμήρια. Φυλάσσεται στην Κ.Υ. των Γ.Α.Κ.
Ι.Α. Ε.Κ.Π.Α.
Στο Ι.Α. του Πανεπιστημίου φυλάσσονται τεκμήρια σχετικά με τη λειτουργία του Π.Σ.Π.Α., όπως Πρακτικά συνεδριάσεων της Συγκλήτου κ.ά.
Μουσείο Παιδείας Ε.Κ.Π.Α.
Στο Μουσείο Παιδείας του Πανεπιστημίου φυλάσσονται τεκμήρια προερχόμενα κυρίως από τα αρχεία των Εποπτών του Π.Σ.Π.Α., καθώς και όργανα Πειραματικής Παιδαγωγικής.
Ι.Α. Π.Ι.Ο.Π.
Στο Ι.Α. Π.Ι.Ο.Π. φυλάσσονται τεκμήρια σχετικά με την ίδρυση του Π.Σ.Π.Α. εκ του αρχείου του Υπ. Παιδείας Κων. Γόντικα, για το οποίο βλ. Πρόντζας, Ευ. (επιμ.) (2007). Η διοίκηση της Α.Τ.Ε. στις απαρχές της: Κωνσταντίνος Β. Γόντικας (1930‐1935). Αθήνα: Ιστορικό Αρχείο Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος.
Ι.Α. Ε.Ρ.Τ.
Στο Ι.Α. της Ε.Ρ.Τ. σώζονται βίντεο με θέμα το Π.Σ.Π.Α. Τρία είναι αναρτημένα στο σχετικό ψηφιακό αποθετήριο:
Συνεστίαση του Συλλόγου Αποφοίτων στο Hilton τη δεκαετία του '70.
Έκθεση Λαϊκής Τέχνης με πρωτοβουλία των μαθητών το 1976.
Πλάνα από το Σχολείο με αφορμή τα πενήντα χρόνια λειτουργίας του (1979-80;).
Βιογραφίες/Αναμνήσεις
Μάνου Αλ., Αλεξάνδρα Γ. Μάνου. Η γιαγιά μου η δασκάλα, 2020 (αδημοσίευτη βιογραφία, διαθέσιμη στο Ι.Α. Π.Σ.Π.Α.)
Χατζηφωτίου Ζ., Το Κολωνάκι πριν από την « Άλωση», Αθήνα: Εκδόσεις Λούση Μπρατζιώτη, 2003
Δεϊμέζη-Καλιότσου Α., Τα γκρίζα χρόνια, Αθήνα: Πατάκης, 2009
Χατζηφωτίου Ζ., Τα εν οίκω εν δήμω, Αθήνα: Φερενίκη, 2010
Φιλίππου Κ., Διαδρομή ενός αιώνα, 1900-2000. Από τα αρχεία και τις αναμνήσεις του Αλεξάνδρου και του Κωνσταντίνου Φιλίππου, Πειραιάς: Τζέι & Τζέι Ελλάς, 2007
Δερτιλής Γ., Συνειρμοί, Μαρτυρίες, Μυθιστορίες, Αθήνα: Πόλις, 2013
Κούνδουρος Ν., Μνήμη απειθάρχητη. Ημερολόγιο, Αθήνα: Εκδόσεις Άγρα, 2016
Κωχ Μ., Το ξανθό κορίτσι της Σαντορίνης, Αθήνα: Μεταίχμιο, 2018
Παπαμιχαήλ Κ., Ένα παιδί σε χρόνους δίσεκτους, Αθήνα: αυτοέκδοση, 2018
Παλιά ιστοσελίδα αποφοίτων
Επετειακές εκδόσεις
Σύλλογος Αποφοίτων Π.Σ.Π.Α., Επετηρίδα των αποφοίτων του Πειραματικού Σχολείου Πανεπιστημίου Αθηνών, 1980 (όπου και εισαγωγή για το έργο των Εποπτών από τον Ι. Μαρκαντώνη)
Π.Σ.Π.Α., 80 χρόνια ταξίδι στην Παιδεία, 2010
Περιοδικά
Δημοσιεύματα του Πειραματικού (Επιστημονική περιοδική έκδοση του διδακτικού προσωπικού του Π.Σ.Π.Α., τόμοι Α΄-Η΄, 1933-2002)
Η Φωνή του Πειραματικού (Περιοδική έκδοση των μαθητών τού Π.Σ.Π.Α., τεύχη 1-51, 1950-1980)
Το Μήνυμα (Περιοδική έκδοση των αποφοίτων τού Π.Σ.Π.Α., λίγα (4-5), αθησαύριστα ακόμα τεύχη)
Ι.Α. Π.Σ.Π.Α.
Πρόκειται για το μεγαλύτερο μέρος του αρχείου του Σχολείου. Περιλαμβάνει πλήθος καταστίχων, φωτογραφιών, λυτών εγγράφων και άλλων τεκμηρίων σχετικών με την ιστορία του Σχολείου, καθώς επίσης έπιπλα, εργαστηριακά όργανα Φυσικών επιστημών, όργανα Πειραματικής Παιδαγωγικής κ.ά. Στο αρχείο αυτό συμπεριλαμβάνεται συλλογή τεκμηρίων προερχόμενη από ιδιώτες, πρώην Διευθυντές (Λεγάκις, Μπέλλα), Δασκάλους και Καθηγητές (Κορσαβίτου, Κυριακού), και Αποφοίτους (Φιλίππου, Τριανταφύλλου), και συλλογή συνεντεύξεων (παλιότερες καθώς και Α. Λιδωρίκης, Α. Μάνου, Ζ. Μπέλλα κ.ά.). Φυλάσσεται στο Π.Σ.Π.Α.
Αρχείο Αλεξάνδρας Μάνου
Πρόκειται για τμήμα του αρχείου της δασκάλας του Π.Σ.Π.Α. Αλεξάνδρας Μάνου. Περιλαμβάνει τετράδια, λυτά έγγραφα, φωτογραφίες κ.ά., καθώς και μια μικρή συλλογή βιβλίων. Φυλάσσεται στο Π.Σ.Π.Α.
Γ.Α.Κ.
Πρόκειται για τμήμα του αρχείου του Σχολείου που μεταφέρθηκε στα Γ.Α.Κ. Περιλαμβάνει κατάστιχα, λυτά έγγραφα και άλλα τεκμήρια. Φυλάσσεται στην Κ.Υ. των Γ.Α.Κ.
Ι.Α. Ε.Κ.Π.Α.
Στο Ι.Α. του Πανεπιστημίου φυλάσσονται τεκμήρια σχετικά με τη λειτουργία του Π.Σ.Π.Α., όπως Πρακτικά συνεδριάσεων της Συγκλήτου κ.ά.
Μουσείο Παιδείας Ε.Κ.Π.Α.
Στο Μουσείο Παιδείας του Πανεπιστημίου φυλάσσονται τεκμήρια προερχόμενα κυρίως από τα αρχεία των Εποπτών του Π.Σ.Π.Α., καθώς και όργανα Πειραματικής Παιδαγωγικής.
Ι.Α. Π.Ι.Ο.Π.
Στο Ι.Α. Π.Ι.Ο.Π. φυλάσσονται τεκμήρια σχετικά με την ίδρυση του Π.Σ.Π.Α. εκ του αρχείου του Υπ. Παιδείας Κων. Γόντικα, για το οποίο βλ. Πρόντζας, Ευ. (επιμ.) (2007). Η διοίκηση της Α.Τ.Ε. στις απαρχές της: Κωνσταντίνος Β. Γόντικας (1930‐1935). Αθήνα: Ιστορικό Αρχείο Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος.
Ι.Α. Ε.Ρ.Τ.
Στο Ι.Α. της Ε.Ρ.Τ. σώζονται βίντεο με θέμα το Π.Σ.Π.Α. Τρία είναι αναρτημένα στο σχετικό ψηφιακό αποθετήριο:
Συνεστίαση του Συλλόγου Αποφοίτων στο Hilton τη δεκαετία του '70.
Έκθεση Λαϊκής Τέχνης με πρωτοβουλία των μαθητών το 1976.
Πλάνα από το Σχολείο με αφορμή τα πενήντα χρόνια λειτουργίας του (1979-80;).
Βιογραφίες/Αναμνήσεις
Μάνου Αλ., Αλεξάνδρα Γ. Μάνου. Η γιαγιά μου η δασκάλα, 2020 (αδημοσίευτη βιογραφία, διαθέσιμη στο Ι.Α. Π.Σ.Π.Α.)
Χατζηφωτίου Ζ., Το Κολωνάκι πριν από την « Άλωση», Αθήνα: Εκδόσεις Λούση Μπρατζιώτη, 2003
Δεϊμέζη-Καλιότσου Α., Τα γκρίζα χρόνια, Αθήνα: Πατάκης, 2009
Χατζηφωτίου Ζ., Τα εν οίκω εν δήμω, Αθήνα: Φερενίκη, 2010
Φιλίππου Κ., Διαδρομή ενός αιώνα, 1900-2000. Από τα αρχεία και τις αναμνήσεις του Αλεξάνδρου και του Κωνσταντίνου Φιλίππου, Πειραιάς: Τζέι & Τζέι Ελλάς, 2007
Δερτιλής Γ., Συνειρμοί, Μαρτυρίες, Μυθιστορίες, Αθήνα: Πόλις, 2013
Κούνδουρος Ν., Μνήμη απειθάρχητη. Ημερολόγιο, Αθήνα: Εκδόσεις Άγρα, 2016
Κωχ Μ., Το ξανθό κορίτσι της Σαντορίνης, Αθήνα: Μεταίχμιο, 2018
Παπαμιχαήλ Κ., Ένα παιδί σε χρόνους δίσεκτους, Αθήνα: αυτοέκδοση, 2018
Παλιά ιστοσελίδα αποφοίτων
Επετειακές εκδόσεις
Σύλλογος Αποφοίτων Π.Σ.Π.Α., Επετηρίδα των αποφοίτων του Πειραματικού Σχολείου Πανεπιστημίου Αθηνών, 1980 (όπου και εισαγωγή για το έργο των Εποπτών από τον Ι. Μαρκαντώνη)
Π.Σ.Π.Α., 80 χρόνια ταξίδι στην Παιδεία, 2010
Περιοδικά
Δημοσιεύματα του Πειραματικού (Επιστημονική περιοδική έκδοση του διδακτικού προσωπικού του Π.Σ.Π.Α., τόμοι Α΄-Η΄, 1933-2002)
Η Φωνή του Πειραματικού (Περιοδική έκδοση των μαθητών τού Π.Σ.Π.Α., τεύχη 1-51, 1950-1980)
Το Μήνυμα (Περιοδική έκδοση των αποφοίτων τού Π.Σ.Π.Α., λίγα (4-5), αθησαύριστα ακόμα τεύχη)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Πλήθος άρθρων στα Δημοσιεύματα του Πειραματικού
Εξαρχόπουλος, Ν. (1947). Τὸ Πειραματικὸν Σχολεῖον τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Παιδαγωγικὴ Ἐπιθεώρησις 12(12), 52‐59.
Παπαϊωάννου, Α. (1947). Συμβολὴ τοῦ ἰατρείου τοῦ Πειραματικοῦ Σχολείου Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν (Π.Σ.Π.Α.) εἰς τὴν προαγωγὴν τῆς ὑγείας τῶν μαθητῶναὐτοῦ. Παιδαγωγικὴ Ἐπιθεώρησις 5(2‐3), 240‐246.
Τενεζάκη, Μ. (1947). Παιδολογικαὶ ἀσκήσεις ἐν τῷ Πανεπιστημίῳ Ἀθηνῶν. Παιδαγωγικὴ Ἐπιθεώρησις 11(11), 43‐47.
Κυριακού, Κ. (1992). Το αρχείο της Δ/νσης Τεχνικών Υπηρεσιών του ΥΠΕΠΘ: Συνοπτικό αριθμητικό ευρετήριο με παράρτημα αρχιτεκτονικών σχεδίων, Αθήνα: Γ.Α.Κ.
Σκληράκη, Ευ. (1994). Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Αθηνών. Οδοιπορικό στο χρόνο, Αθήνα: Σμίλη.
Λαμπράκη-Παγανού, Α. (1998). Η Σοφία Γεδεών και η Αικατερίνη Στριφτού-Κριαρά στο Εργαστήριο Πειραματικής Παιδαγωγικής, Πανεπιστήμιο και Εκπαίδευση. Η Παιδαγωγική στη Φιλοσοφική Σχολή. Ιστορική καταγραφή-Προοπτικές. Πρακτικά ημερίδας, Αθήνα: Μικρός Ρωμηός, 17-32.
Φωτεινόπουλος, Χ. (2004). Το Σχολείο στο Εκτελεστικό Απόσπασμα, Καλάβρυτα. [Σελ. 70-71, αναφορά στον δάσκαλο και κατόπιν Επιθεωρητή Δημοτικής Εκπαίδευσης, Γεώργιο Χατζή, μετεκπαιδευθέντα στο Πειραματικό και υπηρετήσαντα κατά τα έτη 1932-37, εκτελεσθέντα από τους Γερμανούς]
Κασσωτάκης, Μ. (2006). Το Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών (Π.Σ.Π.Α) παρελθόν, παρόν και μέλλον, Χρονικά του Πειραματικού Σχολείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, 16, 77-90.
Κοντογιάννη, Ρ. (2012).Οργάνωση της Εκπαίδευσης στο Νεοελληνικό Κράτος και ο θεσμός των εκδρομών, Αθήνα: Παρασκήνιο. [Σελ. 56-57 αναφορά στην ίδρυση του Πειραματικού και φωτογραφία, σελ. 72 αναφορά και φωτογραφία του κήπου του Πειραματικού]
Δουλφής, Γ. και Κεκροπούλου, Μ. (2015). Σελίδες Κατοχής από ένα επιταγμένο σχολείο: Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Αθηνών, στο: Σ. Καρύδης (επιμ.), Τομές στην Ελληνική Εκπαίδευση. Τα χρόνια του Πολέμου και της Κατοχής. Πρακτικά Ημερίδας, Σάββατο 19 Οκτωβρίου 2013, Αθήνα, 103-118. ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΕΔΩ
Δουλφής, Γ. (2019). “Ιδιαίτερα” υπηρεσιακά βιβλία από το Ιστορικό Αρχείο του Πειραματικού Σχολείου Πανεπιστημίου Αθηνών: αναζητώντας την ταυτότητα του Σχολείου στον 21ο αιώνα, στο: Γ. Παπαδημητρίου και Χ. Κωσταρής (επιμ.), 4ο Παν. Συνέδριο Εκπαίδευση στον 21ο αιώνα, Αθήνα 10-12 Μαΐου 2019, τ. Α΄, Αθήνα, 490-501. ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΕΔΩ
Ανδριώτης, Ν., Δουλφής, Γ. και Κυριακού, Κ. (2020). Προς ένα νέο… Σχολ/Αρχείο: Συνοπτική παρουσίαση και απολογισμός δράσεων του Ομίλου Ιστορικού Αρχείου Πειραματικού Σχολείου Πανεπιστημίου Αθηνών, Folio. Περιοδική έκδοση της Ελληνικής Αρχειακής Εταιρείας 1, 28-31. ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΕΔΩ
Ανδριώτης, Ν., Δουλφής, Γ. και Κυριακού, Κ. (2021). Μαθήματα τηλεκπαίδευσης από το... παρελθόν! Οταν μια δασκάλα του Πειραματικού Σχολείου παρέδιδε μαθήματα από ραδιοφώνου στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, Τα Νέα, 5-1-2021, σελ. 3. ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΕΔΩ
Κρεμμυδά, Ευ. (υπό έκδοση). Το αρχείο του Πειραματικού Σχολείου Πανεπιστημίου Αθηνών των Γ.Α.Κ., στο Ν. Ανδριώτης, Γ. Δουλφής και Κ. Κυριακού (επιμ.), Σχολεία και Αρχεία: Ανάπτυξη αρχειακής συνείδησης και έρευνα της σχολικής ιστορίας στον 21ο αιώνα. Πρακτικά διημερίδας, 21-22 Μαΐου 2021.
Ανδριώτης, Ν. και Δουλφής, Γ. (υπό έκδοση). Σχολική Υγιεινή στο Π.Σ.Π.Α.: Σχολίατροι, ασθένειες και μέτρα προστασίας, στο Ν. Ανδριώτης, Γ. Δουλφής και Κ. Κυριακού (επιμ.), Σχολεία και Αρχεία: Ανάπτυξη αρχειακής συνείδησης και έρευνα της σχολικής ιστορίας στον 21ο αιώνα. Πρακτικά διημερίδας, 21-22 Μαΐου 2021.
Δουλφής, Γ. και Κυριακού, Κ. (υπό έκδοση). Το αρχείο της Αλεξάνδρας Μάνου στο Π.Σ.Π.Α.: Αγώνες κι αγωνίες μιας ξεχωριστής δασκάλας, στο Ν. Ανδριώτης, Γ. Δουλφής και Κ. Κυριακού (επιμ.), Σχολεία και Αρχεία: Ανάπτυξη αρχειακής συνείδησης και έρευνα της σχολικής ιστορίας στον 21ο αιώνα. Πρακτικά διημερίδας, 21-22 Μαΐου 2021.
Θεοδοσίου, Ν. 2021. Όταν ο κινηματογράφος πήγε σχολείο και γύρισε με κλάματα, Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας.
Δουλφής, Γ. 2022. Ιστορική και αρχειακή έρευνα και δημιουργία ταινίας τεκμηρίωσης με τίτλο «ΠΣΠΑ και Κύπρος: 70 χρόνια γέφυρες επικοινωνίας», στο Ι. Καραβασίλης, Ι. Σαμολαδάς και Ι. Πούλιος (επιμ.), 3ο Διεθνές Εκπαιδευτικό/Μαθητικό Συνέδριο «Κύπρος, Ελλάδα, Ομογένεια: Εκπαιδευτικές γέφυρες», Λευκωσία, 10 Μαΐου 2022, Σέρρες, 122-125. ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΕΔΩ
